DApp چیست؟ راهنمای جامع برنامه‌های غیرمتمرکز و کاربردهای آن

برنامه‌های غیر متمرکز، که با نام DApp شناخته می‌شوند، انقلابی عمیق در عرصه بلاکچین و ارزهای دیجیتال به وجود آورده‌اند. این نرم‌افزارها که روی بستر بلاکچین، به ویژه اتریوم، فعالیت کرده و از شبکه‌های همتا به همتا (P2P) بهره‌برداری می‌کنند، مفهوم «آزادی دیجیتال» را در دنیای مدرن معرفی کرده و مزایای بسیاری را به کاربران ارائه می‌دهند.

در این مقاله از صرافی اکسیر، به طور جامع به این پرسش پاسخ می‌دهیم که DApp چیست و چه اصولی در پس عملکرد آن نهفته است. همچنین، ویژگی‌های بارز این اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را که آن‌ها را از نرم‌افزارهای سنتی متمایز می‌سازد، بررسی خواهیم کرد. پیوند این برنامه‌ها با خرید و فروش ارزهای دیجیتال و آینده این فناوری‌ها، که چالش‌ها و فرصت‌هایی را به همراه دارد، از دیگر موضوعات این راهنمای کامل خواهد بود. با ما همراه باشید تا عمیق‌تر با دنیای نوآورانه DAppها آشنا شوید.

DApp چیست؟ تعریفی از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز

DApp که مخفف عبارت Decentralized Application است، به نوعی از نرم‌افزارها اطلاق می‌شود که خارج از کنترل یک نهاد خاص فعالیت می‌کنند. این برنامه‌ها به کاربران اجازه می‌دهند بدون وابستگی به سازمان‌ها یا مراکز مرکزی، به طور مستقیم با یکدیگر تعامل داشته باشند.

در مقایسه با نرم‌افزارهای سنتی مانند Uber یا Twitter، که تحت نظارت شرکتی خاص روی سرورهای آن اجرا می‌شوند، DAppها از قید و بندهای متمرکز رهایی یافته‌اند. در این فضا، هیچ نهاد واحدی نمی‌تواند بر عملکرد یا داده‌های این برنامه‌ها تسلط داشته باشد.

DAppها می‌توانند روی شبکه‌های P2P یا بلاکچین فعالیت کنند. به عنوان مثال، برنامه‌هایی نظیر Tor، BitTorrent و Popcorn Time به‌عنوان نمونه‌هایی از نرم‌افزارهای همتا به همتا شناخته می‌شوند. این نوع برنامه‌ها به کاربران اجازه می‌دهند که به طور همزمان محتوا را تولید و مصرف کنند.

در دنیای ارزهای دیجیتال، DAppها در بستر بلاکچین عمومی و متن‌باز اجرا می‌شوند و تحت کنترل هیچ نهاد مرکزی نیستند. برای مثال، توسعه‌دهنده می‌تواند DApp مشابهی برای توییتر طراحی کند و آن را در بلاکچین قرار دهد. در این شرایط، کاربران قادر خواهند بود پیام‌هایی منتشر کنند که پس از ارسال، هیچ‌کس، از جمله سازنده، نمی‌تواند آن‌ها را حذف کند.

تاریخچه و اصول شکل‌گیری DAppها

در سال ۲۰۱۳، ویتالیک بوترین و یکی از همکارانش ایده ایجاد شبکه اتریوم را مطرح کردند. هدف آن‌ها فراتر از انجام تراکنش‌های مالی ساده بود. بوترین به دنبال راهی برای آزادسازی زندگی انسان‌ها از کنترل نهادهای مرکزی بود و به همین دلیل اتریوم را بنیان‌گذاری کرد.

رویای او ایجاد اینترنتی بر مبنای بلاکچین بود، جایی که کاربران کنترل کامل همه چیز را در دست داشته و نهادهای کنترلی وجود نداشته باشند. در این راستا، مفهوم قرارداد هوشمند به وجود آمد که به طرفین اجازه می‌دهد بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالث، تراکنش‌های خود را انجام دهند. این نوآوری گامی مهم به سوی غیرمتمرکز کردن سیستم‌ها به شمار می‌رفت.

یک سال بعد، در سال ۲۰۱۴، DAppها در مقاله‌ای با عنوان «تئوری عمومی برنامه‌های غیر متمرکز، DAppها» معرفی شدند. این مقاله توسط نویسندگانی چون دیوید جانستون و شاون ویلکینسون نوشته شده بود. در این مطلب چندین شرط برای برنامه‌های غیرمتمرکز مطرح شد که شامل موارد زیر است:

• استفاده از کدهای منبع باز (Open-Source) و تحت کنترل کاربر
• ذخیره‌سازی اطلاعات به صورت غیر متمرکز در شبکه بلاکچین با دسترسی عمومی
• وجود توکن‌های رمزنگاری‌شده برای دسترسی به DAppها و ایجاد مشوق‌ها
• به‌کارگیری الگوریتم اجماع برای تولید توکن‌ها

به این ترتیب، DAppها به وجود آمدند و افق‌های جدیدی را برای جامعه کاربران گشودند، و مسیر تازه‌ای را در عرصه فناوری دیجیتال گشودند.

کاربردهای برنامه‌های غیرمتمرکز در دنیای کنونی

فناوری بلاکچین به سرعت به بستری برای نوآوری‌های متعدد تبدیل شده و برنامه‌های غیرمتمرکز، یا DAppها، به عنوان یکی از جلوه‌های مهم این فناوری در حال ظهور هستند. توسعه‌دهندگان به دنبال استفاده از این فناوری در زمینه‌های مختلف از جمله خرید ارز دیجیتال و دیگر کاربردها هستند. در ادامه به بررسی چندین کاربرد مهم DAppها در دنیای امروز خواهیم پرداخت.

●       امور مالی غیرمتمرکز (DeFi): تحول در سیستم مالی سنتی

یکی از بارزترین کاربردهای DAppها، حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای است. این بخش به شدت توجه سرمایه‌گذاران را جلب کرده و اکنون ارزش آن به میلیاردها دلار رسیده است. دیفای با هدف بازتعریف روابط مالی سنتی و ارائه شیوه‌های نوین برای وام‌دهی و قرض‌گیری، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) و استیکینگ (Staking) شکل گرفته است. این حوزه شامل خدمات مالی نوآورانه‌ای مانند استخرهای نقدینگی می‌شود که به افراد این امکان را می‌دهد بدون واسطه به منابع مالی دست یابند.

●      راه‌حل‌های سازمانی: بهینه‌سازی فرآیندها

برنامه‌های مبتنی بر بلاکچین پتانسیل بالایی برای کمک به کسب‌وکارها دارند تا با فضاهایی جدید، به رشد و بهبود عملکرد خود بپردازند. این فناوری در صنایع مختلفی از جمله مدیریت زنجیره تامین، بهداشت و درمان، و داروسازی تاثیر بسزایی داشته است. DAppها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا فرآیندها را بهینه‌سازی کرده و شفافیت بیشتری در تعاملات خود ایجاد کنند.

●      بازی‌ها و کلکسیون‌های دیجیتال (NFT): سرگرمی در دنیای بلاکچین

یکی از نخستین DAppهایی که به محبوبیت رسید، بازی کریپتو کیتیز (CryptoKitties) بود. این بازی به عنوان نمونه موفق، الهام‌بخش پروژه‌های مشابهی شد که در تلاش بودند تا موفقیت اولیه DAppها را تکرار کنند. اگرچه هیچ‌یک از این پروژه‌ها نتوانسته‌اند به شهرت کریپتو کیتیز دست یابند، اما بازی‌هایی مانند Gods Unchained و Decentraland نشان‌دهنده تقاضای بالا برای برنامه‌های غیر متمرکز هستند. به علاوه، رونق اخیر توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) نیاز به توسعه مجموعه‌های دیجیتالی مبتنی بر بلاکچین را بیشتر کرده است.

DApp چگونه کار می‌کند؟ مکانیسم عملکرد برنامه‌های غیرمتمرکز

برنامه‌های وب سنتی، نظیر توییتر، روی زیرساخت‌هایی اجرا می‌شوند که تحت نظارت و کنترل سازمان خاص قرار دارند. در این نوع برنامه‌ها، هرچند که کاربران متعددی در یک سمت فعالیت دارند، اما تمام فرآیندها به نهاد مرکزی وابسته است. برای ایجاد این سیستم‌ها نیاز به اجزای مختلفی از جمله رابط کاربری (Frontend)، سرور (Backend) و پایگاه داده (Database) داریم.

در دنیای برنامه‌های غیرمتمرکز(DApp)، همان رابط کاربری وجود دارد، اما به جای سرور، با قراردادهای هوشمند کار می‌شود و به جای پایگاه داده، شبکه‌های P2P یا بلاکچین در صحنه قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، یک توسعه‌دهنده قادر است DAppی مشابه توییتر را طراحی کند و آن را روی بلاکچین مستقر نماید. در این حالت، کاربران می‌توانند پیام‌هایی را منتشر کنند که پس از ارسال، دیگر هیچ‌کس، حتی سازندگان برنامه، نمی‌توانند آن‌ها را حذف کنند.

برای مثال، برنامه‌هایی همچون BitTorrent، Tor و Popcorn Time روی سیستم‌هایی اجرا می‌شوند که بخشی از شبکه P2P هستند. در این برنامه‌ها، هیچ فرد یا نهادی نمی‌تواند کنترل کامل بر عملکرد دیگر اعضا داشته باشد.

DAppها نیز مانند برنامه‌های متمرکز از کدهای فرانت‌اند برای طراحی صفحات وب و ایجاد محیط‌های کاربری استفاده می‌کنند، اما کد بک‌اند این برنامه‌ها، قراردادهای هوشمند هستند که در شبکه‌های غیرمتمرکز عملیاتی می‌شوند. این موضوع با برنامه‌های سنتی که روی سرورهای متمرکز فعالیت می‌کنند، در تضاد است. وقتی DApp روی بلاکچین اتریوم مستقر می‌شود، دیگر تغییر آن ممکن نیست. منطق نهفته در قراردادهای هوشمند، مسئول اجرای این برنامه‌هاست. داده‌های مربوط به این برنامه‌ها در دفتر کل عمومی (Ledger) و به صورت بلاک‌های اطلاعاتی ذخیره می‌شوند و توکن‌ها در اینجا نقش کلیدی در اعتبارسنجی ایفا می‌کنند.

ویژگی‌های بارز DAppها: چرا غیرمتمرکز مهم است؟

برای درک عمیق‌تر DAppها، به چند ویژگی مهم آن‌ها توجه خواهیم کرد که آن‌ها را از اپلیکیشن‌های سنتی متمایز می‌سازد:

• غیرمتمرکز بودن: بدون کنترل مرکز

این برنامه‌ها روی شبکه‌هایی مانند اتریوم اجرا می‌شوند و هیچ شخص یا نهادی کنترل آن‌ها را در دست ندارد.

• طرح‌های تشویقی: مشارکت کاربران در شبکه

وجود سیستم پاداش‌دهی در DAppها به نودهای شبکه انگیزه می‌دهد تا در این برنامه‌ها مشارکت فعال داشته باشند. با حذف تمرکز، وظیفه انجام کارهایی که معمولا بر عهده سرور مرکزی بود، به عهده نودها قرار می‌گیرد. این برنامه‌ها دارای توکن‌هایی هستند که به‌طور خاص برای آن‌ها طراحی شده و برای انجام تراکنش‌ها و تایید بلاکچین مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• قطعیت (Determinism): قابلیت‌های فنی DApp

عملکرد DAppها مستقل از محیط اجرایی آن‌ها پیاده‌سازی می‌شود، به این معنی که با همان ورودی‌ها، همیشه خروجی یکسانی خواهند داشت.

• تورینگ کامل (Turing Complete): قابلیت‌های فنی DApp

این ویژگی به این معناست که اگر منابع کافی مانند زمان یا حافظه فراهم شود، DAppها قادر به انجام هر نوع عملی خواهند بود.

• عملکرد مجزا (Isolated Environment): امنیت شبکه

برنامه‌های غیرمتمرکز در محیط مجازی، مانند ماشین مجازی اتریوم (EVM)، اجرا می‌شوند. بنابراین، اگر خطایی در قرارداد هوشمند به وجود بیاید، این مشکل مانع از عملکرد طبیعی شبکه بلاکچین نخواهد شد.

• متن‌باز (Open-Source): شفافیت و امنیت

هرگونه تغییر در برنامه‌های غیرمتمرکز نیازمند تصمیم‌گیری و اجماع تعداد زیادی از کاربران است. برای این منظور، کد اپلیکیشن به صورت عمومی در دسترس قرار می‌گیرد.

آینده DAppها: چالش‌ها و فرصت‌ها

با توجه به رشد سریع شبکه بلاکچین، ظهور برنامه‌های جدید به حل چالش‌های موجود در این اکوسیستم کمک شایانی می‌کند. هر روز، مسائل تازه‌ای به دنیای دیفای افزوده می‌شود که نشان‌دهنده پویایی و تنوع این تکنولوژی است. در آینده‌ای نزدیک، به احتمال زیاد، برنامه‌های غیرمتمرکز به عنوان جایگزینی برای نهادهای مالی، بانک‌ها و سیستم‌های حمل و نقل ظهور خواهند کرد. این برنامه‌ها با کاهش هزینه‌ها و فراهم کردن دسترسی آسان در هر زمان و مکان، به گزینه‌های جذابی برای کاربران تبدیل می‌شوند.

رشد چشمگیر این برنامه‌ها ناشی از جذابیت‌های سرعت، امنیت و شفافیت داده‌هاست که کاربران را به سوی خود جلب می‌کند. این عوامل به افزایش استقبال عموم مردم از DAppها کمک کرده است.

سخن پایانی

برنامه‌های غیرمتمرکز (DApp) به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تحت کنترل هیچ سازمان یا نهاد خاصی نیستند. این نوع برنامه‌ها قابلیت اجرای بی‌نظیری در بستر بلاکچین دارند و ویژگی‌هایی از جمله متن‌باز بودن، امنیت بالا، غیرمتمرکز بودن، و عدم نیاز به واسطه را به همراه دارند.

این برنامه‌ها به روش‌های مختلفی به بلاکچین دسترسی پیدا می‌کنند: برخی از طریق نودهای اختصاصی خود و برخی دیگر، مانند توکن‌های ERC20، از نودهای عمومی موجود در شبکه بهره‌برداری می‌کنند. با توجه به خصوصیات منحصربه‌فرد DAppها، انتظار می‌رود که ظهور آن‌ها در حوزه‌های مختلفی چون بانکداری و بیمه در آینده نزدیک اتفاق بیفتد.

صرافی ارز دیجیتال اکسیر با فراهم آوردن بستری امن و آسان برای خرید تتر و فروش ارزهای دیجیتال که زیربنای تعامل با DAppها هستند، شما را در مسیر آشنایی و ورود به این دنیای نوین یاری می‌دهد. همین امروز به جمع کاربران ما بپیوندید و آینده غیرمتمرکز را تجربه کنید.

🔗منابع:

• cointelegraph.com
• cointelegraph.com/news