طرح پانزی چیست و چگونه آن را بشناسیم؟

از گذشته‌های دور تا به الان روش‌های مختلفی از کلاهبرداری در جوامع مختلف بوده که افراد را یک‌شبه پول‌دار می‌کرد. امروزه با گسترش اینترنت و فضای اجتماعی برای راحتی کاربران و همچنین سرمایه‌گذاری و گسترش دارایی از طریق معامله روی رمز ارز‌های گوناگون، این کلاهبرداری‌ها شکل تازه‌ای به خود گرفته‌اند.

طرح پانزی نام یکی از این روش‌هایی است که کلاهبرداران برای تصرف دارایی شما که تمام عمر برای آن زحمت کشیده و تلاش کرده‌اید، از آن استفاده می‌کنند.

این طرح دارای روند یکسان اما شکل‌های مختلف است که همین موضوع دست کلاهبرداران برای انجام کار‌های خلاف و دزدی‌ها را باز می‌گذارد. چنانچه به‌تازگی وارد فضای سرمایه‌گذاری روی ارز دیجیتال شده‌اید، باید شش دانگ حواس خود را جمع کنید تا فریب تبلیغات هوس‌بر‌انگیز این افراد را نخورید.

اغلب این تبلیغات به شکل وسوسه‌کننده و با سود زیاد به افراد پیشنهاد داده می‌شوند. می‌توان از (طرح سرمایه‌گذاری در بازار‌های بورس جهانی) و (سود تضمینی ماهی بیش از 10 درصد در ارز‌های دیجیتال) را به‌عنوان برخی از این تبلیغات نام برد.

توضیحی مختصر و مفید در مورد طرح پانزی

همان‌طور که گفته شد طرح پانزی یکی از روش‌های کلاهبرداری است که طراحان آن با استفاده از وعده‌های کلان قصد فریب مردم عادی را دارند. در دنیای ارز دیجیتال این مورد بیشتر برای افرادی پیش می‌آید که سرمایه‌گذاری‌های با مبلغ بالا انجام داده و از این طریق سود هنگفتی کسب می‌کنند. اما لازم به ذکر است که معمولا افراد ناآگاه در چنگ این فریب‌کاران گرفتار می‌شوند و افرادی که از این موضوع و موضوعات دیگر از انواع کلاهبرداری آگاهی کافی دارند، در دام آن‌ها نمی‌افتند.

عملکرد طرح پانزی به این شکل است که فریب‌کاران، به افرادی که اطلاعات کافی از روش‌های پر‌‎سود ندارند می‌گویند اگر پول خود را در اختیار‌مان قرار دهید ما با استفاده از آن کار کرده و هر ماه سود هنگفتی را وارد حساب یا کیف پولتان می‌کنیم.

می‌توان این ترفند را همانند اجاره‌دادن حساب کاربری دانست که سوءاستفاده‌گران به افراد وعده‌ و وعید سود‌های نجومی را می‌دهند. مبحث جالب در طرح پانزی این است که ابتدا کلاهبرداران به‌صورت مداوم و به ترتیب، چند ماه پول سود را واریز می‌کنند.

این واریزی به این دلیل است که خیال فردی که سرمایه خود را به دست آن‌ها سپرده راحت شود که فریب نخورده و قرار است این واریزی همواره برای او انجام شود.

همین موضوع می‌تواند خود عاملی برای تبلیغ باشد؛ ممکن است فردی که به طور منظم چند ماه پشت‌هم سود‌ها را دریافت کرده، از این نوع سرمایه‌گذاری برای دوستان و آشنایان خود هم تعریف کند. وقتی آن‌ها هم جذب این سیستم شدند و در‌واقع کلاهبرداران در حالت اشباع از پول قرار گرفتند، هم آن فرد اولیه و هم آشنایان او به یکباره تمام سرمایه خود را از دست می‌دهند.

درصورتی‌که این افراد هیچ اطلاعی از طرح پانزی نداشتند، گرفتار بازی چرکین طراح پانزی شده و در دسته مال‌باختگان قرار می‌گیرند.

چگونگی کارکرد طرح پانزی

در طرح Ponzi یک چرخه کلی رعایت می‌شود؛ اما ممکن است این چرخه در اشکال و رنگ‌های گوناگون و با وعده‌های متنوع ایجاد شود. با توجه‌ به توضیحی که از این طرح داده شد، می‌توان این چرخه را به‌ راحتی حدس زد؛ چرخه‌ای که مانند گردانه چرخیده و انتهایی ندارد.

تمامی طراحان پانزی و کلاهبردارانی که از آن برای سوءاستفاده از افراد بهره می‌برند، 4 مرحله را پشت‌هم و با زمان طولانی انجام می‌دهند تا اعتماد افراد را در ابتدا جلب کنند.

1. تبلیغات هوس بر‌انگیز، فریبنده و جذاب

اغلب افرادی که به‌تازگی در دنیای رمز ارز‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و دوست دارند با یک‌چشم به‌هم‌زدن پول‌دار شوند، در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به دنبال تبلیغاتی می‌گردند که بتواند آن‌ها را به خواسته‌شان برساند.

زمانی که با چنین آگهی‌هایی مواجه می‌شوند جذب آن‌ها شده و در حد معقولی سرمایه‌گذاری می‌کنند که خود‌شان و خیالشان را از این بابت راضی نگه دارند. ممکن است عملکرد سیستم طرح Ponzi به این شکل باشد که افراد باید برای دریافت سود، بازاریابی کرده و عضو جدیدی را وارد سیستم کنند.

2. روند جلب اعتماد افراد و واریز به‌اصطلاح سود

طراحان، سود‌ها را سر وقت و به طور معمول ماهانه برای افراد واریز می‌کنند. با این کار اعتماد اشخاص سرمایه‌گذار جلب شده و اغلب مبالغ بیشتری را وارد سیستم می‌کنند تا سود‌شان هم افزایش یابد.

سودی که برای این افراد به طور منظم پرداخت می‌شود، از همان سرمایه اولیه یا مبلغی است که افراد جدید وارد سیستم می‌کنند. با جلب‌شدن اعتماد افراد، اکثر آن‌ها اشخاص جدید را وارد می‌کنند.

3. سرازیر شدن موج عظیمی از سرمایه

وقتی سرمایه‌گذاران جدید وارد طرح پانزی شده و قبلی‌ها هم روی مبلغ بیشتری سرمایه‌گذاری کرده‌اند، موج عظیمی از سرمایه به یکباره در این سیستم سرازیر می‌شود. بسیاری از افراد ریسک کار را پذیرفته، وام‌های کلان گرفته یا ماشین و خانه خود را می‌فروشند تا از این راه سود هنگفتی را کسب کنند؛ با این خیال که پس از دریافت سود‌ها می‌توانند چیز‌هایی که فروخته‌اند را دوباره بخرند.

4. پایان روند و بسته‌شدن سیستم

زمانی که فریب‌کار طرح Ponzi، از میزان پول به‌دست‌آمده رضایت داشته باشد و دیگر سرمایه‌گذار جدیدی نباشد که فریب بخورد، آن فرد تمامی پول‌ها را به جیب زده و نا‌‌پدید می‌شود؛ گویی که اصلا وجود نداشته است. در این زمان فردی که فریب اصلی را خورده و آشنایان خود را هم وارد این بازی کثیف کرده، علاوه بر از‌دست‌دادن پول‌های خود، باید سرکوفت دیگران را هم بپذیرد.

چگونه می‌توان متوجه طرح پانزی شد؟

گفته شد که این نوع کلاهبرداری‌ها در شکل‌های گوناگونی انجام می‌شود؛ تمامی آن‌ها خصوصیاتی دارند که می‌توان به‌سادگی متوجه آن شد.

1. هویت نامشخص کسی که سیستم را اداره می‌کند

به طور معمول افرادی که واقعا پول دریافتی از افراد را به کار زده و سود قابل‌توجهی را به آن‌ها می‌دهند، عملکردی تیمی داشته از اینکه هویتشان فاش شود نترسیده و از این موضوع باکی ندارند.

در طرح Ponzi اما این موضوع کاملا برعکس بوده و سرمایه‌گذاران هیچ اطلاعی از فردی که با آن طرف حساب هستند، ندارند؛ حتی نمی‌دانند جنسیت فرد چیست! اما تمام ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود. برخی از کلاهبرداران برای خود جنسیت و نام مستعار هم انتخاب می‌کنند تا افراد به این موضوع شک نکنند. در کل این فریب‌کاران دوست ندارند کسی از هویتشان خبردار شود.

2. سود هنگفت و نجومی؛ خصلت اصلی طرح

منظور از سود نجومی این است که شما هرچقدر هم خود‌تان با سرمایه‌ای که در دست دارید کار کنید، باز هم سود آن کمتر از سودی بوده که این افراد به شما وعده می‌دهند. فرض بر این بگیرید که ماهانه بیش از 15 الی 20 درصد سود دریافت کنید؛ پس بهتر است هر موقع با این اعداد یا حتی سود بیش از 10 درصد هم مواجه شدید به پانزی بودن آن پی ببرید.

دریافت این میزان سود، آن هم بدون هیچ تغییری جای شک دارد؛ چراکه بازار رمز ارز‌ها، بازاری پر از ریسک و با نوسانات بالا در برخی ارز‌ها است.

3. شفاف نبودن کار‌هایی که فرد قرار است انجام دهد

در طرح پانزی، طراح بدون اینکه توضیح دهد اصلا قرار است در کدام بازار ارز دیجیتال خرید و فروش کند، کار خود را انجام می‌دهد. این افراد هیچ توضیحی در مورد چگونگی کسب سود نجومی و تضمین آن، به افراد نمی‌دهند.

تنها توضیحی که ممکن است برخی از طراحان Ponzi بدهند، این است که می‌گویند در بازار‌های سرمایه و استخراج ارز‌های دیجیتال سرمایه‌گذاری کرده‌اند. هیچ تحلیل و تفسیری از چگونگی کاهش ریسک نوسانات قیمت، سختی راه استخراج و… توسط این افراد برای سرمایه‌گذاران انجام نمی‌شود.

4. نداشتن مجوز قانونی

گرفتن مجوز قانونی از سمت قانون برای طراحان پانزی عملی غیر‌ممکن است. برخی از این کلاهبرداران به‌قدری حرفه‌ای و با‌تجربه هستند که حتی می‌توانند مقامات قانون‌گذار را هم دور زده و از آن‌ها به صورتی که هیچ شک و شبهه‌ای در کار نباشد، اخاذی کنند. تنها در یک صورت امکان دارد که مجوز قانونی برای این افراد و تیم آن‌ها وجود داشته باشد که آن هم از طریق باند‌بازی و فریب‌کاری است.

5. نداشتن اطلاعات آدرس و تماس

همان گونه که طراح Ponzi دوست ندارد، هویت خود را بر‌ملا کند، همان گونه هم دوست ندارد سرمایه‌گذاران، از راه اطلاعاتی مانند شماره‌تلفن یا آدرس، بتوانند به این هویت پی ببرند. به‌صراحت و بسیار ساده می‌توان گفت این افراد گاف نمی‌دهند و برای کشتن خود‌شان، به دست سرمایه‌گذاران، چاقو نخواهند داد.

اگر هم این افراد آدرس یا شماره تماسی از خود بدهند، مطمئن باشید، کاملا تقلبی هستند. ممکن است کلاهبرداران برای عادی جلوه‌دادن همه چیز برای چند روز دفتر کاری را اجاره کنند.

منظور از طرح هرمی چیست؟

طرح پانزی و طرح هرمی با یک هدف واحد ساخته شده‌اند، اما شکل کاری آن‌ها متفاوت از یکدیگر است.

در طرح هرمی که به آن ترفند pyramid گفته می‌شود، به افراد وعده سود کلان و نجومی داده می‌شود؛ درصورتی‌که آن‌ها بتوانند محصولات را به فروش رسانده یا خدمات را به افراد جدید ارائه دهند و روز‌به‌روز به افراد درون سیستم بیفزایند. اعضای سیستم یا همان هرم باید محصولات و کالا‌هایی که وجود دارد را خریده و آن را با قیمت بالا‌تر به فروش برسانند؛ با این کار است که می‌توانند سود کنند.

تا این بخش از ماجرا، نمی‌توان موضوع را کنکاش کرده و مشکل خاصی را از آن بیرون کشید. کلاهبرداران با استفاده از این شیوه، محصول بی‌کیفیت خود که خریدار ندارد را به افراد حاضر قالب کرده و به‌گونه‌ای از آن تبلیغ می‌کند که انگار یکی از بهترین چیز‌ها را دارد و تا الان نگه داشته که آن را با قیمتی مناسب بفروشد. درحالی‌که شاید قیمت همان محصول با کیفیت فوق‌العاده در بازار در برند‌های دیگر 50 تومان باشد، فرد کلاهبردار با ترفند هرمی، محصول بی‌کیفیت خود را 150 تومان به افرادی که آگاهی کافی ندارند، می‌فروشد.

مشکل کار تا همین بخش نبوده و ایرادات دیگری هم می‌توان از آن گرفت. فرد فریب‌کار در طرح هرمی مانند طرح پانزی، افراد را با وعده رشد در سطح‌های بالا‌تر هرم و کسب سود بیشتر، مجبور به دعوت از دوستان و آشنایانشان می‌کند.

معمولا افرادی که در مورد این مسائل چیز خاصی نمی‌دانند و تنها به رسیدن به سود زیاد فکر می‌کنند، در دام کلاهبرداران سود‌جو می‌افتند. طراحان ترفند هرمی، دیگران را به‌عنوان پله‌ای برای فروش محصولات و رسیدن به خواسته‌هایشان می‌بینند و از آن‌ها استفاده ابزاری می‌کنند.

تفاوت‌های حاکم بر طرح هرمی و پانزی چیست؟

با اینکه طرح Ponzi و ترفند هرمی هر دو به‌نوعی کلاهبرداری از سرمایه و وقت مردم به‌حساب می‌آیند، اما ماهیتی جداگانه از هم دارند و نمی‌توان آن‌ها را به هم ربط داد.

تفاوت طرح پانزی و طرح هرمی در ساختار و چیستی آن‌ها است. در ترفند pyramid یک نفر با دارایی که قصد دارد آن را با قیمتی نجومی بفروشد، قرار داشته و در بخش‌های دیگر هرم هم افرادی هستند که با انجام کار‌هایی که بالا‌دستی فرمان می‌دهد، قصد رفتن به پله و سطح بعدی را دارند.

هر فرد برای خود باید زیر‌مجموعه‌ای بیاورد که این افراد در هرم پایین‌تری نسبت به افراد دیگر قرار می‌گیرند. علاوه بر این موضوع و طبقه‌بندی‌هایی که برای این شکل از کلاهبرداری ترتیب دیده می‌شود، گاهی فردی که در رأس قرار دارد به چند هرم پایینی خود انحصار حق فروش ارائه می‌دهد که آن‌ها را برای ادامه راه و طی‌کردن مسیر آماده کند. به همین منظور است که هر فرد برای برخورداری از حق فروش کالا و محصولات، به فردی که او را جذب کرده، مبلغی برای عضویت در هرم بعدی می‌پردازد.

این شرایط در صورتی است که کالایی برای فروش، به آن‌ها داده می‌شود. اگر بخواهیم به شکل منطقی و عقلانی به میزان جرایم این دو شیوه از کلاهبرداری و تفاوت‌های آن‌ها نگاهی بیندازیم، می‌توانیم بگوییم که جرم طرح پانزی باید شدید‌تر باشد.

در ponzi افراد برای جذب سرمایه‌گذار جدید مجبور نیستند، اما در ترفند هرمی افراد قدیمی باید اشخاص جدید را وارد سیستم کنند. ممکن است برخی طرح‌های هرمی بر اساس قانون انجام شود؛ چراکه با اینکه از پایه و اساس مشکل دارد، در برخی مواقع قانون با آن برخورد نخواهد کرد.

اکسیر و سرمایه‌گذاری امن در آن

چنانچه قصد دارید از راه سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال سود نسبتا زیادی را به دست آورید بهتر است به صرافی ارز دیجیتال اکسیر مراجعه کنید؛ چرا که این صرافی میزان کارمزد پایینی را دریافت کرده و بخش کثیری از سود را در کیف پول شما قرار می‌دهد. بااین‌وجود دیگر گول طرح‌های پانزی یا حتی هرمی را نمی‌خورید و با سرمایه‌گذاری امن، حال و آینده خود را تأمین می‌کنید.